Congres Risicomanagement: van risicomanagement naar risicoleiderschap

Publicatiedatum 21-10-2024, 11:22

Risicomanagement uit zich in de praktijk vaak als schijnbeheersing. Risicomatrixen worden steeds verder uitgebreid en de neiging om nieuwe dreigingen aan te pakken met nieuwe regels is groot. De realiteit laat zich echter niet vastleggen in matrixen en regels. Tijdens dit congres werden de aanwezige risicoleiders hiermee geconfronteerd. De wereld waarin de overheid opereert is dynamischer en onvoorspelbaarder dan ooit, wat vraagt om een nieuwe aanpak.

De nieuwe benadering: de risicodialoog

Martin van Staveren, expert op het gebied van risicoleiderschap, pleit voor een verschuiving van risicomanagement als verantwoordingsinstrument naar een open gesprek: de risicodialoog. In zijn prikkelende openingslezing benadrukte hij dat de werkelijkheid niet in regels of papieren te vangen is, en dat dit ook niet onze houvast mag zijn. Wat wel werkt, is het aangaan van een gesprek over risico's. Dit kan volgens Martin met behulp van het Doel-Onzekerheid-Doen-model.

Het gesprek begint met het vaststellen van het doel: wat wil de organisatie bereiken? Zonder duidelijk doel is er immers geen risico om dat doel niet te halen. Daarom is het belangrijk om eerst de doelstellingen helder in kaart te brengen. De volgende stap in de dialoog is het bespreken van onzekerheden. Deze kunnen zowel positief als negatief uitpakken, waardoor het negatieve beeld van 'risico' losgelaten wordt.

Tot slot zal de vraag beantwoord moeten worden wat de organisatie wil doen met deze onzekerheden. Een bepaalde mate van risico moet worden geaccepteerd, omdat de wereld nooit volledig voorspelbaar of beheersbaar is. Soms kan ervoor worden gekozen om geen actie te ondernemen en het risico te accepteren. In andere gevallen leidt het gesprek tot meer bewustzijn, waardoor de organisatie besluit actie te ondernemen en concreet met het risico aan de slag gaat.

Risicodialoog in de praktijk

Nanette van Schelven, Directeur-Generaal bij de Douane, gaf de aanwezigen een inkijk in de praktijk van risicoleiderschap. Ze vertelde dat ze haar managementteam had samengebracht voor een open gesprek met de vraag: ‘waar lig je ’s nachts wakker van?’. Hier kwamen verrassend genoeg andere zaken/risico’s/dingen naar voren dan de risico’s die volgens de risicoanalyses het meest dreigend zouden zijn.

De nieuwe benadering, waarbij er ruimte was voor een andere insteek, meer tijd en een open sfeer, zorgde ervoor dat niet de formele, papieren risico’s werden besproken, maar juist de echte en relevante risico’s. De open risicodialoog was ontstaan. Deze nieuwe benadering inspireerde en ging leven binnen de organisatie.

Verder de diepte in

Na de inspirerende plenaire lezingen volgden separate kennissessies. Een van die sessies ging over waarderend risicomanagement. Deze sessie sloot naadloos aan op de twee lezingen. Ook hier werd benadrukt dat de complexe en onvoorspelbare wereld niet gevangen kan worden in regels en Excel-sheets. Er is onder (top)managers vaak de neiging om doelstellingen vaag te houden, omdat dit hen minder kwetsbaar maakt voor kritiek, en dus op papier veiliger en minder risicogevoelig.

Echter, deze aanpak schiet tekort. Managers die zich bezighouden met het blussen van 'brandjes' worden vaak als helden gezien, maar in werkelijkheid houden zij de status quo in stand. De dialoog en niet de regels moet leiden tot een risico-intelligente organisatie. Risicomanagement wordt dan een alledaagse kwestie voor elke laag binnen de organisatie.

Paneldiscussie

De sessies werden afgesloten met een paneldiscussie waaraan Wendy Asbeek Brusse, Martin van Staveren, Joop Pot en Joost Clerx deelnamen. Verschillende onderwerpen werden besproken, waarbij de zaal actief meedeed. Onder andere werd besproken dat, nu de consensus er was dat risicodialoog meer van deze tijd is, wat wordt er dan nog wel op papier gezet? Een vinkjescultuur en een papieren tijger moet dus voorkomen worden, maar hoe voorkom je dat risicomanagement enkel iets ontastbaars wordt als cultuurelement? Deze onderwerpen zorgden voor een inspirerende afsluiting van het congres.

Lees verder