Beleid

Wil je leren hoe je monitoring en evaluatie inzet om jouw beleidsvraagstuk in elke fase van de beleidscyclus op een goede manier te onderbouwen? De opleidingenreeks Beleid bestaat uit vijf opleidingen. De focus ligt steeds op hoe je op een passende manier inzicht vergaart in de werking van je beleid en het zo op koers kunt blijven houden.

• Samenwerken aan beleid en uitvoering

  In deze opleiding leer je hoe je als adviseur binnen de driehoek van eigenaar, opdrachtgever en opdrachtnemer op basis van gelijkwaardigheid en gemeenschappelijke doelen effectief kunt samenwerken om zo de relatie tussen beleid en uitvoering te versterken en maatschappelijke problemen beter aan te pakken.

Als goede ambtenaar wil je bijdragen aan het oplossen van maatschappelijke problemen. Maar tussen het maken en uitvoeren van beleid kan veel misgaan. Daarom is aandacht voor de sturing van beleid richting de uitvoering belangrijk. Andersom is vanuit beleid aandacht nodig voor signalen uit de uitvoering. Deze sturing krijgt vorm in de samenwerking tussen eigenaar, opdrachtgever en opdrachtnemer (de driehoek).

Elke driehoek werkt anders en binnen driehoeken werkt men op een andere manier met elkaar samen door verschillen in organisatie en cultuur. Als adviseur in de driehoek speel je een belangrijke rol, ongeacht of je voor een eigenaar, opdrachtgever of een opdrachtnemer werkt. Jouw rol brengt een verantwoordelijkheid met zich mee, ook voor het functioneren van het geheel.

Hoe werk je het beste onderling samen, en hoe verhoudt de driehoek zich tot de politieke en maatschappelijke context? Tijdens deze opleiding leer je hoe je op basis van gelijkwaardigheid en gericht op de gemeenschappelijke doelstelling met elkaar samenwerkt. Je onderzoekt hoe je de samenwerking in jouw driehoek kunt verbeteren, met uiteindelijk als resultaat een evenwichtige en effectieve relatie tussen beleid en uitvoering.

• Basis monitoren, evalueren en leren

  Om effectief beleid te realiseren, leer je in de opleiding Basis monitoren, evalueren en leren hoe je door middel van meetbaarheid, monitoring en evaluatie in elke fase van de beleidscyclus kunt vaststellen of je op koers ligt, en waar nodig bij kunt sturen op basis van verkregen inzichten.

Beleidsdoelen behaal je niet met 'gas geven' alleen. In elke fase van de beleidscyclus zou je moeten vaststellen of je (nog) op de goede weg bent, zoals een chauffeur zijn voorruit, spiegels en navigatie gebruikt. Je hebt steeds kennis en informatie nodig. Die krijg je door beleid (vooraf, tussentijds en achteraf) meetbaar te maken, te monitoren en te evalueren. Op basis van deze inzichten kun je je beleid waar nodig aanpassen. In de opleiding Basis monitoren, evalueren en leren leer je in vogelvlucht hoe je monitoring en evaluatie kunt inzetten om tot effectief beleid te komen.

• Strategische evaluatie agenda, syntheseonderzoek en periodieke rapportage

  In de opleiding SEA, syntheseonderzoek en periodieke rapportage leer je hoe je door middel van een Strategische Evaluatie Agenda (SEA) essentiële inzichten verkrijgt in de doeltreffendheid, doelmatigheid en maatschappelijke waarde van beleid, en hoe je deze inzichten via synthese en periodieke rapportages effectief kunt inzetten om beleid verder te verbeteren.

Het evalueren en monitoren van beleid is van essentiële waarde. Niet alleen achteraf, maar juist ook vooraf en gedurende het proces. In de opleiding SEA, syntheseonderzoek en periodieke rapportage leer je om te evalueren met een Strategische Evaluatie Agenda (SEA). Met een SEA laat je zien hoe en op welk moment je relevante inzichten verkrijgt in de (voorwaarden voor) doeltreffendheid, doelmatigheid en maatschappelijke toegevoegde waarde.

Vervolgens kijken we naar hoe je deze verkregen inzichten doeltreffend en doelmatig in kunt zetten middels een synthese. Hierin breng je de waardevolle inzichten die je met de SEA hebt verzameld, samen op het niveau van een beleidsthema. Zo kom je tot overstijgende conclusies over (voorwaarden en verklaringen voor) doeltreffendheid en doelmatigheid van beleid. Op deze manier doe je weer nieuwe inzichten op die je helpen in de verdere verbetering ter verhoging van maatschappelijke toegevoegde waarde.

Een synthese is vaak nodig om tot een goede periodieke rapportage over de opbrengsten van een SEA-thema te komen. Deze periodieke rapportage dient te voldoen aan een aantal vaste vereisten/criteria.

• Effectieve beleidsinterventies onderbouwen en toetsen

  In de opleiding Effectieve beleidsinterventies onderbouwen en toetsen leer je in deel A hoe een grondige probleemanalyse en gedragsinzichten bijdragen aan de ontwikkeling van effectieve beleidsopties, en in deel B hoe je met ex ante evaluatie al vroeg in de beleidscyclus de verwachte werking, doeltreffendheid en doelmatigheid van beleidsopties kunt toetsen om tot een weloverwogen beleidsvoorstel te komen.

De opleiding Effectieve beleidsinterventies onderbouwen en toetsen bestaat uit twee delen. In deel A (Probleemanalyse en de ontwikkeling van beleidsopties met gedragsinzichten) leer je wat ex ante onderzoek en probleemanalyse is en hoe een goede probleemanalyse kan helpen om te komen tot goede beleidsopties. Daarbij nemen we je ook mee in de wereld van de gedragsinzichten. Het meenemen van gedragsinzichten is immers een noodzakelijke voorwaarde om te komen tot effectief beleid. Zo spelen gedragsinzichten bijvoorbeeld in op het gegeven dat mensen sociale wezens zijn en onbewust bepaalde prikkels volgen.

In deel B (Ex ante evalueren) halen we de evaluatiekant van de beleidsvoorbereiding naar de voorgrond. Ex ante evaluatie is een systematische manier om zo vroeg mogelijk in de beleidscyclus zoveel mogelijk kennis en informatie te verkrijgen over de verwachte werking, doeltreffendheid en doelmatigheid van één of meer beleidsopties. Zo kun je op een afgewogen manier tot een uiteindelijk voorstel komen.

• Monitoring, bijsturen en ex post evaluatie

  Beleid is nooit 'af' na de voorbereidingsfase, en in de opleiding Monitoring, bijsturen én achteraf leer je hoe je tijdens de uitvoering de (tussen)resultaten in de gaten houdt, bijstuurt waar nodig, en met ex post evaluatie de effectiviteit en efficiëntie van je beleid meet en begrijpt wat wel of niet heeft bijgedragen aan het bereiken van je maatschappelijke doelen.

Beleid is na de voorbereidingsfase niet 'af'. Sterker nog: in de uitvoering blijkt pas hoe het beleid daadwerkelijk uitpakt. In die fase wacht je natuurlijk niet af. Juist gedurende deze fase van de beleidscyclus houd je de (tussen)resultaten van je beleid in de gaten. Je stuurt zo nodig bij om op koers te blijven in de richting van het gestelde maatschappelijke doel. In de opleiding Monitoring, bijsturen én achteraf (ex post evaluatie). Ex post evaluatie gaat over het zo goed mogelijk meten of in kaart brengen van de effectiviteit (doeltreffendheid) en efficiëncy (doelmatigheid) van het door jou ingezette beleid. Ex post evaluatie gaat ook over het leren begrijpen wat aan het bereiken van doelen heeft bijgedragen of juist in de weg heeft gestaan.